Kim s膮 呕ydzi sefardyjscy? Czym jest judaizm sefardyjski?
翱诲辫辞飞颈别诲藕:
Sefardi pochodzi od hebrajskiego s艂owa oznaczaj膮cego "Hiszpani臋", czyli Sefarad. Sefardyjscy 呕ydzi (Sefardim) s膮 potomkami 呕yd贸w, kt贸rzy 偶yli w Hiszpanii i Portugalii od ostatnich dni Cesarstwa Rzymskiego do XV-wiecznych prze艣ladowa艅 i wydalenia 呕yd贸w z tych kraj贸w.
Kordoba w Hiszpanii by艂a jednym z centr贸w 偶ydowskiego 偶ycia i nauki. Jednym z sefardyjskich 呕yd贸w w Kordobie by艂 Maimonides, s艂ynny filozof. W po艂owie XII wieku znaczna cz臋艣膰 Hiszpanii zosta艂a opanowana przez grup臋 muzu艂ma艅skich radyka艂贸w znanych jako Almohadowie. Wielu sefardyjskich 呕yd贸w, w obliczu przymusowej konwersji na islam lub 艣mierci, zdecydowa艂o si臋 opu艣ci膰 Hiszpani臋. Majmonides uciek艂 do Egiptu, gdzie mia艂 d艂ug膮 i znakomit膮 karier臋 jako uczony.
W 1492 r. kr贸l Ferdynand i kr贸lowa Izabela, znani jako "katoliccy monarchowie" ze wzgl臋du na ich gorliwo艣膰 dla Ko艣cio艂a katolickiego, wyp臋dzili wszystkich 呕yd贸w, kt贸rzy odm贸wili przej艣cia na katolicyzm. W czasie wyp臋dzenia 呕yd贸w sefardyjskich P贸艂wysep Iberyjski mia艂 jedn膮 z najwi臋kszych populacji 偶ydowskich w Europie. Od 40 000 do 100 000 呕yd贸w opu艣ci艂o Hiszpani臋 i wyjecha艂o do r贸偶nych cz臋艣ci Europy, Azji, Afryki, a ostatecznie do Nowego 艢wiata. Ci, kt贸rzy pozostali w Hiszpanii, byli zmuszeni ukrywa膰 swoj膮 偶ydowsk膮 to偶samo艣膰. Nast臋pnie najwi臋ksze skupiska sefardyjskich 呕yd贸w zamieszkiwa艂y Afryk臋 P贸艂nocn膮 i Turcj臋 (Imperium Osma艅skie). Sefardyjczycy nadal m贸wili i pisali w hybrydowym j臋zyku hebrajsko-hiszpa艅skim zwanym Ladino oraz utrzymywali odr臋bne spo艂eczno艣ci i zwyczaje.
Podstawowe wierzenia religijne 呕yd贸w sefardyjskich s膮 takie same jak 呕yd贸w aszkenazyjskich, cho膰 Sefardyjczycy s膮 bardziej tradycyjni. Aszkenazyjczycy tradycyjnie 偶yli w Europie Wschodniej, a zdecydowana wi臋kszo艣膰 呕yd贸w mieszkaj膮cych obecnie w Stanach Zjednoczonych to Aszkenazyjczycy.
Sefardyjscy 呕ydzi byli celem Holokaustu, zw艂aszcza spo艂eczno艣ci sefardyjskie w Grecji, W艂oszech, na Ba艂kanach i w Rumunii. P贸藕niej Sefardyjczycy na ziemiach muzu艂ma艅skich byli prze艣ladowani przez swoich s膮siad贸w. W rezultacie wielu z nich wyemigrowa艂o do Izraela. Obecnie Izrael jest krajem o najwi臋kszej populacji 呕yd贸w sefardyjskich. W 2015 r. Hiszpania oficjalnie zaprosi艂a 呕yd贸w sefardyjskich do imigracji do Hiszpanii i zostania pe艂noprawnymi obywatelami Hiszpanii, w symbolicznym wysi艂ku na rzecz odwr贸cenia niesprawiedliwo艣ci z XV wieku. Od 2019 r. ponad 100 000 呕yd贸w, g艂贸wnie z Meksyku i kraj贸w Ameryki Po艂udniowej, przyj臋艂o ofert臋 i obecnie mieszka w Hiszpanii (https://www.bbc.com/news/world-europe-49890620 dost臋p 6/8/21).
